De Energiekamer is sinds de vrijgave van de energiemarkt belast met de uitvoering en het toezicht op de naleving van de Elektriciteits- en gaswet. De Energiekamer is onderdeel van de Authoriteit Consument en Markt (ACM) en valt direct onder het ministerie van Economische Zaken. Voor 1 juni 2008 was de naam Directie Toezicht Energie (DTe).
Leveringsvergunning
Een belangrijke taak van de Energiekamer is het verstrekken van de vergunningen voor gas- en energieleveranciers die leveren aan kleinverbruikers. Zonder een vergunning mogen leveranciers geen energie leveren. Om in aanmerking te komen voor een vergunning moet de leverancier kunnen aantonen dat “men voldoende financiële, organisatorische en technische kwaliteiten heeft om op een betrouwbare wijze energie te leveren”
De Energiekamer houdt toezicht op het functioneren van de energie leveranciers. Er wordt continue gecontroleerd of de vergunninghouders blijven voldoen aan de eisen die aan de vergunning worden gesteld. Zo wordt o.a. in kaart gebracht hoe goed leveranciers hun administratieve processen op orde hebben. Ook wordt gekeken naar de klachtenafhandeling en algemene kwaliteit.
De Energiekamer kan leveringsvergunningen intrekken. Hierdoor kan veel invloed worden uitgeoefend op leveranciers die niet volgens de regels opereren.
Maximale tarieven
Om te voorkomen dat netbeheerders misbruik maken van hun monopolie positie stelt de Energiekamer per netbeheerder maximale transport tarieven vast. Deze tarieven worden bepaald door te kijken naar de verwachte kosten voor het gas- en elektriciteitsnetwerk van elke netbeheerder. Verder wordt gekeken naar het aantal afnemers per aansluit categorie in het netwerk van elke netbeheerder. Met de vastgestelde maximale tarieven moeten de netbeheerders in staat zijn hun netwerken te onderhouden en een gezonde winst te maken. Hiermee wordt gegarandeerd dat er voldoende financiële ruimte is om het netwerk in goede conditie te houden.
In tegenstelling tot netbeheerders kunnen energie afnemers wel vrij een energie leverancier kiezen. Leveranciers mogen daarom zelf hun tarieven vaststellen. Door de vrije marktwerking wordt automatisch voorkomen dat te hoge tarieven worden gerekend. Wel stelt de Energiekamer eisen aan de transparantie van de tarieven.
Doordat veelal energie prijsvergelijkers worden gebruikt voor de keuze van een energie leverancier is transparantie meestal wel gegarandeerd.